
Poczucie kontroli i niepewność: Konsekwencje dla rozumienia świata społecznego
Kofta, M., Rędzio, A. M. (red.). (2020). Poczucie kontroli i niepewność: Konsekwencje dla rozumienia świata społecznego. Warszawa: Liberi Libri.
Spis treści
Mirosław Kofta, Anna M. Rędzio – Wprowadzenie
CZĘŚĆ 1: KONTROLA I NIEPEWNOŚĆ A PODSTAWOWE PROCESY REGULACYJNE
Małgorzata Kossowska, Ewa Szumowska – Niepewność i potrzeba domknięcia poznawczego a przetwarzanie informacji
Marcin Bukowski, Grzegorz Sędek, Anna Potoczek – Poznawcze konsekwencje deprywacji kontroli. Rola niepewności i dynamiki doświadczeń braku kontroli
Wiktor Soral, Marcin Bukowski, Bartosz Majchrowicz – Fenomenologia braku kontroli, czyli jak doświadczam utraty wpływu na bieg wydarzeń?
CZĘŚĆ 2: NIEPEWNOŚĆ A PRZEKONANIA I SĄDY SPOŁECZNE
Aneta Czernatowicz-Kukuczka, Małgorzata Kossowska, Gabriela Czarnek, Ewa Szumowska, Paulina Szwed – Radzenie sobie z niepewnością na poziomie przekonań i sądów społecznych
Marta Marchlewska, Aleksandra Cichocka, Aleksandra Cisłak – Poczucie zagrożenia, niepewność i wiara w teorie spiskowe
Marek Błażewicz, Mirosław Kofta – Niepewność osobowa i poziom identyfikacji grupowej a postawy wobec „obcych” u osób autorytarnych
CZĘŚĆ 3: POCZUCIE KONTROLI A MYŚLENIE I ZACHOWANIA SPOŁECZNE
Aleksandra Cisłak, Aleksandra Cichocka, Marta Marchlewska – Bycie na szczycie: poczucie kontroli osobistej i kontroli nad innymi jako odrębne mechanizmy psychologiczne
Sindhuja Sankaran, Karol Lewczuk, Mirosław Kofta – Deprywacja kontroli a rozumowanie moralne
Anna M. Rędzio – Paradoksalne reakcje na zagrożenie stereotypem: znaczenie (braku) bezradności intelektualnej
Sławomir Śpiewak, Mirosław Kofta – Długotrwała deprywacja kontroli a skłonność do zachowań bezrefleksyjnych
Aleksandra Niemyjska – Znaczenie postrzeganej relacji z Bogiem w regulowaniu poczucia kontroli
Maria Babińska, Michał Bilewicz, Markus Barth, Immo Fritsche – Rola motywacji w reprezentacjach przeszłości: kontrola i moralność
Indeks rzeczowy
Indeks nazwisk

Maria Babińska
Doktorantka Wydziału Psychologii Uniwersytetu Warszawskiego i współpracowniczka Centrum Badań nad Uprzedzeniami. Kieruje projektem badawczym dotyczącym teorii spiskowych w polityce. W swoich badaniach zajmowała się pamięcią zbiorową pierwszej wojny światowej oraz percepcją roli świadków ludobójstw.

Markus Barth
Psycholog społeczny i środowiskowy interesujący się rozwiązywaniem konfliktów i pojednaniem, ruchami protestów oraz działaniami zbiorowymi. Jego badania dotyczą procesów grupowych wpływających na zaangażowanie w działania prośrodowiskowe. Doktoryzował się na Uniwersytecie w Hagen w 2012 r., a od 2019 r. jest wykładowcą na Uniwersytecie Nauk Stosowanych w Bielefeld.

Michał Bilewicz
Kierownik Centrum Badań nad Uprzedzeniami na Wydziale Psychologii UW. Specjalizuje się w problematyce stosunków międzygrupowych i psychologii pojednania. Obecnie zajmuje się głównie badaniami dotyczącymi mowy nienawiści oraz pamięci zbiorowej na terenach pokonfliktowych. Kierował grupą roboczą poświęconą emocjom związanym z pojednaniem w ramach projektu europejskiego COST IS1205.

Marek Błażewicz
Doktor psychologii (2018), studia doktoranckie odbył w Instytucie Studiów Społecznych UW, doktorat uzyskał na Wydziale Psychologii UW. Do jego zainteresowań badawczych należy autorytaryzm i jego wpływ na postawy wobec innych grup. Absolwent Wydziału Psychologii UW (psychologia) oraz kierunku matematyka na UKSW. Pracuje jako analityk danych (data scientist) w firmie Kinesso.

Marcin Bukowski
Pracownik Instytutu Psychologii UJ i członek Center for Social Cognitive Studies Kraków. W swoich badaniach koncentruje się w szczególności na związku procesów motywacyjnych z poznawczymi oraz wpływie poczucia kontroli lub jej braku na społeczne poznanie oraz relacje międzygrupowe. Jest autorem wielu publikacji w międzynarodowych czasopismach naukowych oraz współredaktorem monografii Coping with Lack of Control in a Social World (2017). Jest również współredaktorem naczelnym czasopisma Social Psychological Bulletin (Psychologia Społeczna).

Aleksandra Cichocka
Wykłada na Uniwersytecie Kent w Canterbury (Wielka Brytania), gdzie kieruje Laboratorium Psychologii Politycznej. Jest wiceprezydent Międzynarodowego Towarzystwa Psychologii Politycznej (ISPP). W swoich badaniach zajmuje się problematyką psychologii politycznej i stosunków międzygrupowych. Interesuje się rolą poczucia własnej wartości w kształtowaniu tożsamości grupowej, ideologii i zachowań politycznych.

Aleksandra Cisłak, prof. SWPS
Psycholożka społeczna i polityczna, wiceprezeska Polskiego Stowarzyszenia Psychologii Społecznej, kieruje Centrum Badań nad Relacjami Społecznymi na Uniwersytecie SWPS. Autorka prac z zakresu problematyki władzy, identyfikacji, spostrzegania społecznego oraz rozwiązywania konfliktów. Realizuje projekty badawcze poświęcone długoterminowym skutkom władzy oraz identyfikacji z grupami, w tym narodem, organizacjami biznesowymi i politycznymi.

Gabriela Czarnek
Uzyskała stopień doktora psychologii na Uniwersytecie Jagiellońskim pod kierunkiem prof. Małgorzaty Kossowskiej (Uniwersytet Jagielloński) i dra Michaela Richtera (Liverpool John Moores University). Jej zainteresowania naukowe obejmują kwestie podłoża i konsekwencji przekonań politycznych oraz zastosowania teorii i metod psychofizjolgicznych w badaniach przemysłowych, a także badania zjawisk psychologicznych i społecznych przy użyciu metod obliczeniowych oraz modelowania predykcyjnego.

Aneta Czernatowicz-Kukuczka
Doktor psychologii. Pracuje w Instytucie Religioznawstwa UJ. Jest członkinią Association for Psychological Science oraz Centre for Social Cognitive Studies w Krakowie. Jej zainteresowania naukowe koncentrują się wokół społeczno-poznawczego ujęcia religijności, a w szczególności jej motywacyjnych uwarunkowań oraz konsekwencji na poziomie relacji międzygrupowych. Swoje prace publikuje m.in. w: Personality and Individual Differences, European Journal of Social Psychology czy Frontiers.

Immo Fritsche
Profesor psychologii społecznej na Uniwersytecie w Lipsku w Niemczech. Doktoryzował się na Uniwersytecie w Magdeburgu, a habilitował na Uniwersytecie w Jenie. Zajmuje się psychologią procesów grupowych i międzygrupowych, teorią tożsamości społecznych, rolą motywacji w poznaniu społecznym i psychologicznymi aspektami stosunku do zmian klimatycznych.

Mirosław Kofta
Psycholog społeczny. Prowadzi badania nad konsekwencjami deprywacji kontroli (wyuczoną bezradnością, przetwarzaniem informacji, rozumowaniem moralnym, myśleniem spiskowym), stereotypami i uprzedzeniami, antysemityzmem, dehumanizacją. Współzałożyciel Polskiego Stowarzyszenia Psychologii Społecznej oraz Instytutu Studiów Społecznych UW. Kierownik Katedry Psychologii Osobowości na Wydziale Psychologii UW (1996–2008). Członek Rady Narodowego Centrum Nauki (2010–2012). Nagroda MNiSW za całokształt dorobku (2015).

Małgorzata Kossowska
Kierownik Zakładu Psychologii Społecznej i Center for Social Cognitive Studies w Instytucie Psychologii Uniwersytetu Jagiellońskiego. Autorka ponad 80 artykułów w czasopismach polskich i zagranicznych oraz autorka i współautorka ośmiu książek poświęconych poznaniu społecznemu. Bada procesy (poznawcze, motywacyjne) leżące u podłoża złożonych zjawisk społecznych (radykalnych przekonań ideologicznych, uprzedzeń i konfliktów społecznych). Identyfikuje czynniki sprzyjające zamkniętości umysłowej, sztywności i niezmienności poglądów.

Karol Lewczuk
Asystent w Instytucie Psychologii Uniwersytetu Kardynała Stefana Wyszyńskiego w Warszawie. Obronił doktorat na Uniwersytecie Warszawskim w listopadzie 2018 r. Badawczo zainteresowany psychologią kliniczną, psychologią zachowań seksualnych, psychofizjologią i psychologią regulacji emocji.

Aleksandra Niemyjska
Adiunkt na Sopockim Wydziale Psychologii SWPS Uniwersytetu Humanistycznospołecznego. Interesuje się znaczeniem wyobraźni przejawiającej się na poziomie kulturowym (folklor, baśnie, mity) i indywidualnym (relacje z postaciami boskimi, antropomorfizacja przedmiotów, radzenie siebie za pomocą fantazji). Jej praca badawcza dotyczy relacji człowieka z postaciami boskimi, zwierzętami i przedmiotami symbolizującymi bliskich. Jest członkiem International Association for the Psychology of Religion.

Bartosz Majchrowicz
Doktorant w Instytucie Psychologii Uniwersytetu Jagiellońskiego, członek Laboratorium Badań Świadomości C-Lab. Jego zainteresowania naukowe dotyczą poczucia sprawstwa, wolicjonalności oraz świadomości cielesnej, zaś obecne badania skupiają się na wpływie i interakcji różnego typu sygnałów poznawczych i afektywnych na formowanie się przedkonceptualnego poczucia sprawstwa, a także na różnego typu miarach tego doświadczenia. Interesuje się również metodologią badań oraz data science.

Marta Marchlewska
Założycielka i kierowniczka Laboratorium Poznania Politycznego w Instytucie Psychologii Polskiej Akademii Nauk, Wykładowczyni na Wydziale Psychologii Uniwersytetu Warszawskiego. Specjalistka z zakresu psychometrii i analizy danych ilościowych. Doświadczenie zdobywała zarówno w centrach naukowych, jak i firmach badawczych. W swoich projektach koncentruje się na funkcjach, jakie różne formy psychologicznego zagrożenia pełnią w sposobie postrzegania świata politycznego.

Anna Potoczek
Absolwentka psychologii na Uniwersytecie Jagiellońskim, doktorantka w Zakładzie Psychologii Społecznej Instytutu Psychologii UJ. Jej zainteresowania naukowe obejmują tematykę poczucia kontroli osobowej, zachowań grupowych oraz konformizmu wobec norm społecznych. Prowadzi badania na temat tego, w jaki sposób skutecznie aktywizować ludzi, aby włączali się w działania takie jak głosowanie w wyborach czy walka ze smogiem.

Anna Rędzio
Finiszująca doktorantka w Instytucie Studiów Społecznych Uniwersytetu Warszawskiego. Interesuje się stereotypami, zwłaszcza płciowymi, i ich wpływem na funkcjonowanie poznawcze i społeczne oraz powiązaniami między doświadczeniami z dzieciństwa i szkoły średniej a późniejszą skłonnością do ulegania negatywnym stereotypom.

Sindhuja Sankaran
Wykładowczyni w Instytucie Psychologii Uniwersytetu Jagiellońskiego. Jej zainteresowania naukowe dotyczą poznania społecznego, w szczególności – procesów motywacyjnych odpowiedzialnych tak za zachowania indywidualne (w sporcie, podczas podejmowania decyzji moralnych, przy wykonywaniu zadań poznawczych), jak i grupowe (podtrzymywanie systemu kastowego w Indiach, akceptacja uchodźców, zachowania prospołeczne).

Grzegorz Sędek
Profesor psychologii i dyrektor Interdyscyplinarnego Centrum Stosowanych Badań Poznawczych (ICACS) w SWPS Uniwersytecie Humanistycznospołecznym w Warszawie. Zajmuje się problematyką poznawczego starzenia się, poznawczej psychopatologii oraz poznania społecznego. Jest laureatem programu MISTRZ Fundacji na Rzecz Nauki Polskiej oraz jest laureatem medalu dla doświadczonego badacza Polskiego Stowarzyszenia Psychologii Społecznej.

Wiktor Soral
Adiunkt na Wydziale Psychologii Uniwersytetu Warszawskiego, członek Centrum Badań nad Uprzedzeniami. Jego zainteresowania naukowe dotyczą różnorodnych form postrzegania sprawczości – zarówno własnej, jak i innych osób i grup – w świecie społecznym oraz przyczyn angażowania się w agresję werbalną wobec grup mniejszościowych. Jest (współ)autorem prac dotyczących przyczyn myślenia spiskowego, postaw wobec mowy nienawiści, a także związków postrzegania własnej sprawczości z globalną samooceną.

Ewa Szumowska
Doktor psychologii. Pracuje w Instytucie Psychologii Uniwersytetu Jagiellońskiego. Jej zainteresowania badawcze dotyczą głównie motywacji i motywowanego poznania. Zajmuje się również tematyką wielozadaniowości i realizacji celów. Autorka i współautorka publikacji naukowych w czasopismach międzynarodowych. Członkini Centre for Social Cognitve Studies w Krakowie, Association for Psychological Science i European Association of Social Psychology.

Paulina Szwed
Badaczka związana z Zakładem Psychologii Społecznej Uniwersytetu Jagiellońskiego. Jej zainteresowania koncertują się głównie wokół tematyki motywowanego wysiłku, szczególnie w aspekcie radzenia sobie z niepewnością, czy też redukcji dysonansu poznawczego. Autorka i współautorka publikacji w czasopismach krajowych i międzynarodowych. Jest członkinią Association for Psychological Science oraz International Society of Political Psychology.

Sławomir Śpiewak
Psycholog społeczny. Jest zatrudniony na stanowisku profesora na Wydziale Zarządzania i Komunikacji Społecznej UJ w Instytucie Psychologii Stosowanej. Zajmuje się badaniem mechanizmów odpowiedzialnych za skuteczność wpływu społecznego, poszukiwaniem poznawczych uwarunkowań zachowań społecznych oraz badaniem wysiłkowych procesów samokontroli. Jest członkiem Polskiego Stowarzyszenia Psychologii Społecznej oraz Associate Editor pisma Social Psychological Bulletin.
Fragmenty recenzji
Dariusz Doliński
Książka jest znakomitą monografią prezentującą zagadnienia poczucia kontroli i poczucia utraty (czy też braku) kontroli. Zaletą tej książki jest to, że choć porusza bardzo różnorodne zagadnienia, to ma koherentny charakter, koncentrując rozważania wokół problemów kontroli i niepewności. Jestem pod dużym wrażeniem wiedzy, wnikliwości i krytycyzmu Autorów. Wiele rozdziałów tej książki jest na tak wysokim poziomie, że mogłyby ukazać się w najbardziej prestiżowych światowych wydawnictwach naukowych.
Tomasz Besta
Książka, choć zawierająca dużą dawkę rzetelnej wiedzy, wyników, procedur badawczych i terminów psychologicznych, napisana jest przystępnym językiem. Jej dużą zaletą jest także różnorodność poruszanych tematów. Wszystkie rozdziały łączy motyw kontroli i niepewności, ale Autorzy i Autorki omawiają go z różnych perspektyw badawczych. Pozwala to dogłębniej zrozumieć, jak ważne są badania nad konsekwencjami niepewności i jak bardzo konsekwencje niepewności i braku kontroli przenikają wiele aspektów naszego życia. Zaprezentowane wyniki są ważne zarówno z perspektywy przyszłych badań podstawowych, jak i aplikacyjnych.